Gedachte-experimenten zijn ideaal om je denken aan te scherpen. Daarnaast zorgt een goed gedachte-experiment ervoor dat iemand snel geneigd is een antwoord te geven. Dit maken gedachte-experimenten ideale startvragen. Tijd voor een vragenlijst met voorbeelden.
Laatst bijgewerkt 21-01-2018
Een goede manier om iemand aan het denken te zetten is met behulp van gedachte-experimenten. Gedachte-experimenten zijn - zoals je in deze bijdrage hebt kunnen lezen - namelijk vaak leuke hypothetische startvragen om een gesprek te starten [1]. In dezelfde bijdrage hebben we je daarbij als tip gegeven om de meerwaarde van een goede startvraag niet te onderschatten en daarom zo mogelijk vooraf na te denken over en te oefenen in het stellen van goede startvragen.
 |
Omdat niet iedereen dit even gemakkelijk vindt, vind je hieronder ter inspiratie een vragenlijst met eenvoudige gedachte-experimenten. De gedachte-experimenten zijn eenvoudig in de zin dat ze (bijna) allemaal in één zin als vraag gesteld kunnen worden (vaak in de vorm van wat...als-vragen of stel-dat-vragen) en dat ze in eerste instantie niet heel erg zwaar zijn. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld veel van deze filosofische gedachte-experimenten.
Je zou dit soort vragen naar hypothetische vragen ook verbeeldingsvragen kunnen noemen: vragen die de verbeelding stimuleren (en gebruikt kunnen worden om mensen beter te leren denken).
Een vragenlijst met voorbeelden van eenvoudige gedachte-experimenten
(met in het rood mogelijke hoofdonderwerpen)
School en studie
- Stel je bent nog steeds leerling en je docent heeft een tentamen of toets laten slingeren en jij vindt deze, zou je hier dan stiekem gebruik van maken? integriteit
- Stel je zou zonder straf één dag alles mogen doen wat normaal verboden is, wat zou je dan doen? regels, straffen
- Als je nu - zonder dat je hier qua kennis en vaardigheden recht op had - een diploma zou kunnen krijgen, zou je deze dan aannemen? waarde van een diploma
- Wat als je kon leren wat je maar zou willen, wat zou dat dan zijn (en waarom doe je het nu niet)? nieuwsgierigheid
- Stel dat iemand goed studeert - binnen de juiste tijd afstudeert e.d. - maar tijdens en na de studie is de persoon doodongelukkig; heeft school dan de leerling / student wel het juiste geleerd? doel van onderwijs
- Als alle kennis op het internet beschikbaar zou zijn, waarom zou je dan nog naar school gaan? doel van onderwijs
- Wat als robots al ons werk zouden overnemen, zouden er dan nog scholen zijn? doel van onderwijs
- Stel dat je minstens tot je 70e zou moeten blijven leren en ontwikkelen in één onderwerp, welk onderwerp zou je dan (nooit) kiezen? vergankelijkheid kennis, motivatie
- Wat zou je er van vinden als een school een "wall of shame" zou hebben: een muur met de foto's van leerlingen die ooit aangesproken zijn op dat ze pesten? pesten
- Stel je kreeg een zak met onbeperkt geld om pesten te voorkomen, waar zou je dan het geld aan besteden? pesten
- Wat als je één dag directeur van de school zou zijn, welke verandering zou je doorvoeren? school, opleiding
 |
Nieuws en politiek
- Wat als je geen nieuws zou volgen, zou je leven er dan wezenlijk anders uit hebben gezien? relevantie nieuws, maatschappelijke rol journalistiek
- Stel je kreeg een zak met geld die je in het geheel aan één goed doel zou mogen geven, welk goed doel zou je kiezen? maatschappelijke idealen
- Stel dat jij een nieuwe politieke partij zou beginnen, welke naam zou je deze geven als uit de naam zou moeten blijken waar de partij voor zou staan? politieke idealen
Geld en welvaart
- Als je miljonair zou worden, wat zou dit betekenen voor je huidige vriendschappen? vriendschap
- Als je iets mag ontwerpen dat jouw naam zal meekrijgen op het moment dat het gerealiseerd gaat worden, wat zou je dan willen ontwerpen? motivatie
- Stel dat de mens alles had wat hij begeerde, zou dat voldoende zijn voor blijvend geluk? (bron: Boeddha / J. Kingsland) welvaart, motivatie
- Stel we zouden boetes gaan uitdelen waarbij de hoogte van de boete afhankelijk is van wat iemand verdient, wat zou dit voor gevolgen hebben? rechtvaardigheid
- Stel we zouden geld afschaffen, wat zou er dan gebeuren? waarde en rol van geld
- Stel dat je een bepaald geldbedrag ontvangt om jezelf voor minstens een miljoen kijkers voor schut te zetten op nationale televisie voor welk bedrag zou je dit dan doen? welvaart, identiteit
- Stel het enige dat je zou hebben is veel geld, ben je dan arm?waarde van geld
Vriendschap en relaties
- Stel dat er een boek was met alle leugens verteld tegen jou, zou je dit boek dan willen lezen? vriendschap, waarheid
- Wat als je willekeurig iemand zou kunnen uitpikken als best-friend-forever (bff), wie zou je dan kiezen? vriendschap
- Als je zou moeten kiezen tussen miljonair zijn zonder vrienden óf zwerver zijn met veel vrienden, wat zou je dan kiezen? vriendschap, geld
- Stel je zou iemand ontmoeten die een totaal ander leven leidt dan jij, zou hij of zij dan nog steeds je beste vriend / vriendin kunnen worden? vriendschap
- Stel dat je je helemaal alleen voelt omdat je weinig vrienden of vriendinnen hebt, mag je dit dan anderen verwijten? eigen verantwoordelijkheid, samenleven
Internet en technologie
- Stel dat je geen social media zou volgen, zou je leven er dan beter of slechter eruit zien? social media
- Stel je toekomstig werkgever wil toegang tot je facebook-berichten (en alles wat je vroeger hebt geschreven / geliket. Hoe zou je reageren? privacy
- Wat als het technisch mogelijk om een backup van je hersenen en gedachten te maken die dan technisch ergens opgeslagen zou worden, zou je dit dan overwegen? privacy
- Stel je werkgever zou aan je vragen een chip onder je huid te plaatsen zodat hij je zou kunnen volgen; wanneer zou je dit wel doen?
- Foutje: alle whatsapp-berichten worden openbaar gemaakt. Wat zullen de gevolgen voor je zijn? privacy
Veiligheid, misdaad en straf
- Wat als een terrorist een aanslag beraamt, zou jij jezelf kunnen opofferen? held, moed
- Stel je zou één dag de hoogste baas van de wereld zijn, welke regels zou je invoeren? macht
- Je zou ten onrechte 7 jaar zitten maar je krijgt wel € 7 miljoen op het moment dat je vrij komt; zou je dit doen? vrijheid
- Stel je zou samen met anderen op Mars een nieuwe samenleving op moeten bouwen. Het idee is dat jullie een wetboek van drie regels gaan bedenken. Welke regels zou je dan willen vastleggen? samenleven
- Stel dat het brandalarm afgaat op school, wie is dan verantwoordelijk voor jouw veiligheid? verantwoordelijkheid
Geloof
- Stel dat je een nieuwe geloofsgemeenschap zou oprichten, wat zou dan de belangrijkste levensregel zijn die je aan je volgelingen zou 'opleggen'? religieuze normen
Gezondheid
- Stel dat je altijd in goede conditie zou zijn omdat je drie dagen per week een half uur gaat sporten, zou je dit ervoor over hebben? motivatie
- Wat als er een medicijn zou zijn waarmee je 50 jaar langer zou leven maar waarbij er ook een 10%-kans is dat je nog maar 50 dagen zult leven, zou je dit medicijn nemen? risico's
 |
Overig
- Je komt voor langere tijd op een onbewoond eiland te zitten. Je mag wel één boek meenemen. Welk boek zal dit zijn?
- Je mag voor één dag wisselen met een beroemde Nederlander; wie zou je kiezen?
- Stel dat je twee keer zo attractief zou worden maar tegelijkertijd moet je 20 IQ-punten inleveren, zou je dit doen?
- Stel je loopt een boekwinkel in op zoek naar het boek dat jij geschreven hebt en waarover kenners enthousiast zijn. Als alles mogelijk is, over welk onderwerp (non-fictie of fictie) gaat jouw boek dan?
- Wat als je één dag in de toekomst mocht (vooruit)zien, welke dag zou je kiezen?
- Stel je mocht één gebeurtenis uit het verleden veranderen, wat zou je dan kiezen?
- Wat als je onzichtbaar zou kunnen worden, wat zou je dan doen?
- Stel een rommelig bureau is een teken van een rommelig hoofd, wat zegt een leeg bureau dan over je? (over deze quote)
Stel je kreeg hieronder de mogelijkheid om nog een gedachte-experiment toe te voegen, welk gedachte-experiment zou dit dan zijn? (uhmm... en is deze vraag eigenlijk een gedachte-experiment?? 😊)
__________
[1]
Volgens sommige schrijvers is er bijvoorbeeld een verschil tussen een hypothetische vraag en een gedachte-experiment. Ook zijn niet alle stel-dat-vragen gedachte-experimenten. Voor het gemak gooi ik ze echter in deze bijdrage op één hoop.
